Burgeractivisme in Syrië blijft overeid

Hoe is het allemaal begonnen?

Toen de revoluties in Tunesië, Egypte en Libië uitbraken, kregen de Syriërs hoop. Er gingen berichten de wereld rond dat een fruitverkoper in Sidi Bouazid, genaamd Mohamed Bouazizi, zichzelf in brand gestoken had uit protest tegen de onderdrukking en vernederingen door het regime. Daarop volgend ontstond een revolutie tegen het regime van Ben Ali. Voor veel activisten was het in Syrië wachten tot zij konden overgaan tot vreedzame protesten. Begin maart 2011, durfden enkele kinderen op een muur in Dara'a de revolutionaire zin Ash-shab yurid isqat an-nizam, het volk wil het regime omver gooien, te schrijven. Ze werden opgepakt en gemarteld door de inlichtingendiensten. Hun ouders probeerden eerst het probleem in der minne te regelen met de inlichtingendiensten, maar dat lukte niet. Daarop ontstond protest in Dara'a, dat zich over heel het land verspreidde. Doordat nu alle ogen op Syrië gericht waren, hoopten de activisten dat deze opstand niet bloedig neergeslagen kon worden zoals vorige opstanden in bv. Aleppo in '82. Ook al werden de protesten met extreem geweld neergeslagen, toch bouwden talloze Syriërs via sociale media, cartoons en creatief verzet aan een civiele beweging.

Spottende slogans in Kafranbel

Het Kafranbel in de provincie Idlib is het creatieve centrum van de revolutie. Het dorp verwierf faam met zijn spottende slogans tijdens betogingen. Tot ongenoegen van extremistische groeperingen bedenken creatievelingen Engelse slogans om internationale aandacht te krijgen voor ‘de oorlog tegen burgers’. De dorpelingen stellen ook de onverschilligheid in het westen aan de kaak. De mensen in dat dorp hebben niets te verliezen in hun huidige situatie. Ze willen vrijheid.[i]

De leider van deze acties is Raed Fares (40). Vroeger was hij lid van de Baath-partij, waar hij faam verwierf. Hij bekritiseerde echter de Syrische inlichtingendiensten te veel en vond het onredelijk dat mensen die te dicht bij de Moslimbroeders staan geen job bij de overheid kregen. Zijn activisme begon toen de protesten in Tunesië en Egypte startten. In zijn immobiliënkantoor had Fares samen met een paar gelijkgestemde advocaten het plan opgevat om iets te veranderen. In februari 2011 begonnen ze slogans tegen het regime op muren te spuiten. Toen hadden ze nog niet het idee om er video's en foto's van te maken.

Op 25 maart 2011, toen de protesten nationaal werden, vond er nog een pro-al-Assad rally plaats in Kafranbel. De week daarop barstte het burgerprotest echter los. Fares begon Engelstalige boodschappen te versturen via verschillende kanalen. “We dachten dat de internationale gemeenschap meer zou reageren om mensenrechtenschendingen tegen te gaan als we dit verhaal in het Engels zouden brengen.” In januari 2013 spraken ze over de ‘Syrische revolutie’. “Iedereen begon over een burgeroorlog te spreken. Wij willen de internationale gemeenschap eraan herinneren dat het hier gaat om een revolutie en niet om een burgeroorlog.”




Executies in kaart brengen

In Raqqa zijn er regelmatig executies door moslimextremisten. Hiertegen komt een bewonderenswaardig mensenrechtenactivist in actie. Asyad Al-Mousa, een 34 jaar oude advocaat, brengt de mensenrechtenschendingen van het regime en de moslimextremisten in kaart. Door het verzamelen van bewijzen van mensenrechtenschendingen, wil hij iets doen om Syriërs te beschermen.

Toen vier maanden geleden een nieuwe executie werd aangekondigd, mobiliseerde Al-Mousa zijn medestanders en deden ze een sit-in op het plein waar de executies doorgaan. Ze maakten een banner met de slogan 'Hier is het licht van de vrijheid en jullie zullen het niet van ons afnemen'. Hun sit-in heeft de ter dood veroordeelden niet kunnen redden, maar daarna zijn er minstens drie maanden geen executies meer geweest in Raqqa. In oktober werden echter weer 17 mensen geëxecuteerd. Soms is het confronterend voor Al-Mousa, zoals toen een lid van de inlichtingendienst die hem nog gemarteld had, terechtgesteld werd. Al-Mousa vond dat hij het verdiende. Al-Mousa zegt dat hij meer schrik heeft van islamisten dan van het regime. Hij is moslim, maar hij trekt een duidelijke lijn tussen zichzelf en de moslimextremisten. Hij is geen extremist geworden omdat hij sterk in zijn schoenen staat en gelooft in rechtvaardigheid.[v]

Een radio die droomt van een beter land

In het Noordelijke Saraqib richtten kritische burgers een nieuw radiostation Alwan (Kleuren) op. Saraqib staat niet meer onder bestuur van het Syrische regime. Veel burgers zijn zich goed bewust van de vrijheid die ze willen en kanten zich tegen wie hen tegenwerkt, het regime of extremistische groepen. Radio Alwan wordt geleid door een groep jongeren. Hun droom is een beter land voor alle Syriërs. Omdat ze via FM uitzenden kunnen ze ieder Syrisch gezin in de Idlib provincie bereiken, en ze zijn online te volgen. Radio Alwan begon in april 2013 uit te zenden en wil genuanceerde meningen brengen. Het station baseert zich op tolerantie en wil de civiele samenleving versterken. Hun hoofdbedoeling is om mensen uit de depressieve sfeer te trekken. Daarom brengen ze hoopvolle berichten en aangename muziek. Ze proberen met de doorsnee Syriër in contact te komen om problemen te bespreken en gevoelens van haat en wraak te bestrijden. Ze leren de Syriërs welke rechten ze hebben, in een taal die makkelijk te verstaan is.[vi]

Rebellengroepen onder de duim

Even buiten Damascus ligt een stad in handen van rebellen, Darayya. Het is hier anders dan in andere bevrijde steden. Hier moeten de rebellengroepen rekenschap geven aan een lokale burgerraad. In andere steden werken rebellen en burgers nauwelijks samen. Het idee ontstond omdat de inwoners niet meer aan het regime moesten gehoorzamen en zich ten dienste van hun stad konden stellen. Eerst begonnen ze samen de stad op te ruimen. Daarna voerden ze controle op de rebellengroepen in.

Begin 2012 begonnen enkele journalisten in de stad hun eigen krant, Enab Baladi (Plaatselijke druiven). Zij wilden meer dan de drie officiële kranten van het regime. Ze menen dat, om het regime te verslaan, de geesten moeten veranderen. Daardoor schrijven ze niet alleen over politiek, maar ook over economie, samenleving, cultuur en geschiedenis. Er is een online versie en een gedrukte versie van de krant. De grootste oplage was 800 exemplaren. De krant bericht ook over politieke gevangenen die nu al twee en een half jaar in de gevangenis zitten en leert de Syriërs hoe ze zonder sporen achter te laten op facebook actief kunnen zijn.

Vrouwen die van aanpakken weten

In de Westelijke stad Salamia houden vrouwen het vuur van het vreedzame verzet brandend. Elke zaterdag komen vrouwen samen om te bespreken wat er zich de afgelopen week heeft afgespeeld. Daarna schrijven ze samen een politiek pamflet en verspreiden dit in hun stad. Ze publiceren het pamflet ook online zodat heel de wereld het kan zien. Het is opvallend dat deze vrouwen sinds het begin van de revolutie nooit gestopt zijn met actievoeren in het openbaar, omdat de stad nog steeds in handen is van het regime.

Op 12 mei ontving ik een bericht in mailbox, een vierde pijler organisatie is opzoek naar een fotograaf om foto's te nemen van hun project. Het is een bericht van Annelien de dochter van Frieda, verantwoordelijke van Okwagaanana, met de vraag of ik interesse heb in een project in Namwendwa, Oeganda. Ik heb sympathiseer onmiddellijk met Annelien omdat ze een authentiek verhaal brengt.

Aangekomen in Kamuli kom ik aan in hotel waar ik de enige klant ben. Ik bestel iets om te eten, hongerig als ik was na een lange tocht. Ik stel me de vraag moet ik echt weer zo ver komen voor een authentiek verhaal? Als 's avonds Frieda, Leen en Jo op bezoek komen in mijn hotel, trek mijn twijfel weg en krijg ik vertrouwen.

De eerste dag kom ik in contact met Steven Mubiro, hij is een zeer integer man en staat met beide voeten op de grond. Het wordt mij snel duidelijk dat zijn vriendschap voor Frieda oprecht is en dat er sinds 2002 veel is opgebouwd. Steven doet zijn visie uit de doeken voor de boerenbeweging; de verschillende projecten als model gebruiken voor de rest van Oeganda. Hij vertelt dat ze in het opleidingscentrum verschillende technieken onderwijzen om boeren hun voedselproductie te verhogen. Dat er technieken van accumulatie van geld zoals de tontine worden gebruikt om boeren aan financiële middelen te helpen om hun landbouw en veeteelt te verbeteren. Allemaal projecten die het wel en wee van de boeren verbeteren.

Bij het bezoek van de projecten merk ik de passie voor het milieu van Frieda op, ze vraagt naar de namen van de planten en hoe de boeren deze gebruiken om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Ze krijgt enorm veel begrip van de mensen en iedereen staat klaar voor haar. Zij is ook zeer begaan met het leven van de mensen in Namwendwa. Het is precies of ze op vriendenbezoek gaat haar relatie met de inwoners van Namwendwa is authentiek. De authenticiteit is de kracht van haar engagement. Er zijn geen hiërarchische relaties, ze behandelt iedereen als haar gelijke, iets dat ik opmerk door mijn vele reizen in het buitenland dat niet iedereen gegeven is.

Steven Mubiru is eigenlijk de grote leider van het project hij heeft de visie, maar grote mannen hebben nood aan sterke partners. Frieda is zijn partner die hem de nodige ondersteuning geeft om zijn project te realiseren. Frieda kan dit doen omwille van haar uitgebreid netwerk in België die zij heeft kunnen engageren om Steven de nodige speelruimte te geven voor het realiseren van zijn projecten. De impact van dit project is duidelijk zichtbaar, bijdragen vanuit België hebben echt het verschil kunnen maken. Er staan twee scholen om u tegen te zeggen, waar steeds meer kinderen worden onderwezen en die ook sinds kort erkend is door de staat, zodat kinderen hun staatsexamen kunnen afleggen waarvoor zij vroeger ver moesten reizen. Er is een gemeenschapsgevoel ontstaan bij de vrouwen van de vrouwenbeweging, zij helpen elkaar bij het verbeteren van hun oogst. De kennis die ze hebben op gedaan bij in de opleidingsschool worden ook stelselmatig toegepast en je ziet hoe ze een akker zo effectief mogelijk gebruiken. Je wordt geconfronteerd met traditionele  landbouw die wordt gecombineerd met de nieuwste technieken.


Mijn conclusie is dat dit een project is dat gedragen wordt door de lokale gemeenschap, met wederzijds respect wordt er een harmonieuze samenwerking gerealiseerd. Het project is voldoende gedragen door de bevolking en Frieda heeft veel meer bijdraagt dan doneren.