Francis Fukuyama stelde in '92 in zijn boek het einde van de geschiedenis dat het neoliberalisme overwonnen had. In 2001 gaf de mondiale civil society met het eerste Wereld Sociaal Forum (WSF) in Porto Alegre (Brazilië) weerwoord: een andere wereld is mogelijk!

In 2002 werd het opnieuw georganiseerd, met als gast presidentskandidaat Ignacio ”Lula” Da Silva. Toen hij president werd later dat jaar vertelde Lula dat hij de verkiezingen niet gewonnen zou hebben moest het WSF in 2001 de harten en de geesten van de Brazilianen niet ontgrendeld hebben. Ondertussen heeft Lula in Brazilië en ver daarbuiten voor verandering gezorgd. Het WSF heeft een onmeetbare impact op de wereld. Het is een proces dat mensen samenbrengt die ervaring uitwisselen die soms heel divers is. Van 26 maart tot 30 maart werd het WSF in Tunis gehouden. Fotograaf Willemjan Vandenplas was aanwezig op de slotdag toen al de grote organisaties al naar huis waren en de Tunesiërs terug wakker werden in een conservatief regime.

Mamadou Saa, Mauritanië, Nationaal Forum voor de Rechten van de Mens. Saa: “Het forum is één van de weinige momenten waarop heel ons netwerk samenkomt. Het is nu de derde keer dat heel ons netwerk deel neemt. Het is belangrijk voor ons om hier gemeenschappelijke werkpunten te vinden. Dit is belangrijk voor onze coördinatie.”

De VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) spoort de Belgische regering aan actie te ondernemen om een einde te maken aan de situatie van staatlozen in België. Op 5 februari 2013 kwam het rapport “Mapping Staatloosheid in België” uit. 

Wereldwijd zijn er naar schatting zo’n 12 miljoen staatlozen. Zij hebben geen nationaliteit en worden in geen enkel land als burger erkend. Op papier bestaan zij niet. Het is moeilijk een accurate schatting te geven van het aantal staatlozen in België. Vandaag de dag zijn er iets minder dan 700 staatloze personen geregistreerd in België. Elk jaar vragen ongeveer 100 mensen erkenning als staatloze. Het rapport toont verder aan dat staatlozen in België vaak dezelfde origines hebben: bijna twee derde van hen werd geboren in Europa, meer bepaald in de voormalige Sovjet-Unie, het voormalige Joegoslavië, Duitsland en Roemenië. Ook komt een aanzienlijk aantal staatlozen woonachtig in België uit het Midden-Oosten en Azië. In België zijn er sinds het begin van de jaren 2000 zijn er meer vrouwen onder de staatlozen en daalt hun leeftijd. De legaal in het land verblijvende staatlozen blijven echter voor het merendeel mannen (61% in 2010) in de actieve leeftijd (75% was tussen 20 en 60 jaar oud)

Er zijn vele oorzaken voor staatloosheid, deze zijn vaak geworteld in juridische kwesties, maar de gevolgen op menselijk vlak zijn dramatisch. Omdat staatlozen technisch gezien geen burger zijn van een land, worden hen basisrechten ontzegd en hebben zij in vele landen geen toegang tot werk, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Zij kunnen geen eigen bankrekening openen, eigendom bezitten, wettig trouwen of de geboorte van hun kind laten registreren.

Eerder dit jaar kondigde de Belgische regering aan het Verdrag van 1961 tot Beperking van Staatloosheid te bekrachtigen tegen juni 2013. Hiermee geeft België een positief voorbeeld voor het nog te grote aantal landen waar nationaliteitswetgevingen met betrekking tot staatloosheid in gebreke blijven. België kondigde ook aan de procedure voor erkenning van staatloosheid te herzien.

“Dit zijn enorme stappen om staatloosheid uit te roeien”, zegt Paolo Artini, Adjunct Regionaal Vertegenwoordiger voor UNHCR in West-Europa. “We hopen dat dit het begin is van een constructieve dialoog die leidt tot een betere bescherming van staatlozen.”

Eén van de staatlozen die geïnterviewd werd voor het rapport Mapping Staatloosheid in België stelt het als volgt: “Ik wil erkend worden als mens. Op dit moment kan ik niets doen. Ik heb geen enkel recht.” Het gebrek aan een nationaliteit leidt vaak tot discriminatie, marginalisatie en zelfs blootstelling aan arrestatie en langdurige hechtenis. Sommige geïnterviewde staatlozen vertrouwden toe dat de ontzegging van hun identiteit in combinatie met de wrede ervaringen zelfs hun mentale gezondheid hebben aangetast.

In de vele interviews met staatloze personen voor het rapport Mapping Staatloosheid in België, dook één gemeenschappelijk thema meermaals op: het gevoel van verspilling. Verspilling van tijd in pogingen om hun staatloosheid te bewijzen, verspilling van energie wegens het leven in de illegaliteit, verspilling van een mensenleven. “België heeft de mogelijkheid en de plicht om deze mensen te helpen”, besluit Artini. “Leven in limbo is een bijzonder pijnlijke ervaring voor staatloze mensen. UNHCR is bereid de overheid bij te staan en te ondersteunen bij het wegwerken van deze anomalie met de geschikte politieke en juridische actie.”

Bekijk het het rapport van UNHCR: http://www.unhcr.be/fileadmin/user_upload/pdf_documents/UNHCR-Statelessness_in_Belgium-Full_Report.pdf